خواب چیست؟

وقتی به ویکی پدیا سر بزنیم خواب رو اینطوری تعریف کرده [عدم توانایی ارادی در کنترل محیط فیزیکی و کاهش یا فقدان سطح هوشیاری، تعلیق نسبی ادراکات حسی و غیرفعال شدن تقریباً تمام عضلات ارادی در زمان استراحت طوری که فعالیت بدن و ذهن تغییر کرده و توهم‌های بینایی جایگزین تصاویر واضح واقعی شوند.] ولی خب ما برای این تعریف نیازی به ویکی پدیا نداریم همه ما میدونیم خواب چیه!

مادری رو تصور کنید که روی تخت بیمارستان دراز کشیده و پدری که کنار تختش روی صندلی نشسته و یکدفعه در اتاق باز میشه و خانم پرستار با یک بچه در بغل ظاهر میشه؛ بچه رو توی آغوش مادرش میذاره و میگه: تبریک میگم بچه تون کاملا سالمه فقط یه چیزی بهتون بگم؛ از الان به بعد بچه تون هر ازگاهی توی یه حالت کما مانند میره! و شاید فکر کنید که مرده ولی زنده ست و با اینکه بدنش کالا فلجه و دست و پاش تکون نمیخوره و نه یتونه بشنوه و نه یتونه ببینه و نه میتونه حرف بزنه ولی مغزش مثل فشفشه کار میکنه و براش کلی توهم و تصویرات عجیب و غریب پخش میکنه  و تا آخر عمرش هم همینطوری خواهد بود و اصلا هم درست نمیشه!

حالا که از این زاویه به خواب نگاه کردیم شاید یکم براتون عجیب اومده باشه که اصلا چرا چنین چیزی وجود داره و به چه درد می خوره؟ اگه بخوایم از نگاه فرگشتی هم به خواب نگاه کنیم باز چیزی عایدمون نمیشه چون همان طور که میدونیم بدن ما در طول سالیان تمام ویژگی هایی که به بقای ما کمک میکرده را حفظ کرده و ویژگی هایی که آن را در معرض خطر قرار میداده حذف میکرده! ولی وقتی به خواب نگاه میکنیم میبینیم که وقتی خوابیم عملا نه میتونیم غذا بخوریم نه میتونیم با کسی ارتباط بگیریم، تولید مثل کنیم و حتی بیشتر هم در معرض خطر قرار داریم چون اگر حیوانی بخواد به ما حمله کنه نه میتونیم از خودمون دفاع کنیم و نه فرصت فرار داریم پس خواب علاوه بر اینکه هیچ کمکی به بقای ما نمیکنه برای حفظ بقای ما هم ضرر داره! یا ظاهرا اینطور به نظر میرسه چون طبیعیت خیلی هوشمندانه تر این حرف هاست! و فقط انسان نیست که ویژگی به اسم خواب دارد تقریبا تمام موجودات زنده چنین ویژگی را در ساختار زیستی خود دارند و همین باعث شده که دانشمندان تحقیقات پر شماری را در مورد چیستی و چرایی خواب انجام دهند که نتایج شگفت آوری را نیز به دنبال داشت!

انواع خواب!

یکی از موارد جالب توجه که محققات در یافتند این بود که خواب انواع مختلفی دارد و با اینکه تصور میکردیم که خواب چیز ساده ایست ولی آزمایش هایی که انجام شد این را نشان میداد که وقتی روی سر افرادی که در خواب هستند الکترود هایی تعبیه شد امواجی با 4 طول موج مختلف از مغز آنها ساطع میشد و متوجه شدند که ما در طول شب نه فقط یک نوع خواب ساده که 4 شکل مختلف از خواب را تجربه میکنیم و هر کدام از این انواع خواب ویژگی های منحصر به فرد و فایده های مختلفی برای انسان دارد!

مرحله اول خواب(stage 1) حالت آلفا نام دارد و در این مرحله فشار خواب بر ما غلبه میکند و حالتی ست که ما خواب آلوده میشویم

مرحله دوم (stage 2) خواب سبک نام دارد (حالت بتا) و در این مرحله سرعت امواج مغزی کاهش میابند و همچنین دمای بدن و ضربان قلب نیز با آن پایین می آیند.

مرحله سوم و چهارم (stage 3,4) به خواب عمیق معروف است (حالت تتا) و در این مرحله سرعت امواج مغزی، فشار خون و دمای بدن با کاهش شدیدی همراه است و کارکرد کلیه ها در این مرحله متوقف میشود ، در این مرحله است که هورمون رشد ترشح میشود، بافت های آسیب دیده ترمیم میشوند و سیستم ایمنی بدن تقویت میشود و همچنین انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت نیز در این مرحله اتفاق می افتد!

مرحله پنجم خواب REM  نام دارد که مخفف کلمات Rapid Eye Movement  است و در این مرحله همان طور که از اسمش معلوم است ما سرعت سریع حرکات چشم را دارید و فشار خون و ظربان قلب در این مرحله افزایش پیدا میکنند و همان طور که از شکل امواج مغزی در این مرحله معلوم است این مرحله از خواب بسیار شبیه حالت بیداری است و مغز مثل زمان بیداری فعال است و به فعالیتش ادامه میدهد و خواب دیدن نیز در این مرحله اتفاق می افتد و ارتباط بین مغز و عضلات بدن به کلی قطع میشود (فلج عضلات) تا شخص نتواند به خودش آسیبی برساند. در این مرحله مغز ما درست مانند گاو ها و سایر نشخوار کنندگان که در طول روز علوفه را وارد معده خود میکنند و در شب آنها را دوباره به دهانشان بازمیگردانند و یک بار دیگر میجوند و وارد معده دوم میکنند مغز ما هم اطلاعات و خاطراتی که در طول روز تجربه کرده را بار دیگر تجربه و مرور میکند که این اقدام به تقویت حافظه و سرعت یادگیری مهارت های جدید کمک شایانی میکند.

اگر بخواهیم تقسیم بندی دیگری داشته باشیم میتوانیم مراحل یک تا چهار را خواب NREM بنامیم که در این مراحل حرکات سریع چشم نداریم و کل فرایند خواب را به دو مرحله خواب REM  و خواب NREM تقسیم کنیم و این مراحل با همین ترتیب به صورت چرخه ای و در سیکل های 90 دقیقه ای تکرار میشوند و هر چه به صبح نزدیک تر شویم طول خواب REM  افزایش پیدا میکند و خواب NREM کم میشود برای همین است که اکثرا صبح هنگام خواب میبینیم!